Srbija je zemlja sa dugom tradicijom brodogradnje koju smo, kroz vekove učili od velikih svetskih brodograditelja i koje smo razvijali kroz sopstvenu praksu.

Tragovi rečne plovidbe na tereitoriji naše sadašnje otadžbine postoje od davninina, ali su veliku slavu i početak razvoja trgovačke mornarice, pored vojne, označili Šajkaši i čuveni brodovi Austrougarske vojske zvane Šajke ili Čajke.

Šajke i Šajkaši su ušli u legendu po svojoj hrabrosti i učinkovitosti u borbi na rekama, ali su pored toga, dali snažan pečat našoj brodogradnji i gradnji čamaca, koja danas pod pritiskom modernog vremena, na žalost, nestaje.

Ovo je priča o jednoj trgovačkoj Šajki, odnosno Čajki, sa početka proslog veka, koja je sve do današnjih dana odolevala zubu vremena zahvaljujući ljubavi i istrajnosti njenog vlasnika.

Ova šajka nosi ime „Dime“, po skraćenom imenu svog poslednjeg vlasnika Dimitrija Dejanovića.

Napravljena je od hrastovog drveta između dva svetska rata u selu Provo na Savi. Brod je imao sve elemente gradnje starog tipa, sa koritom i nadgrađem u autentičnim za taj period i školu gradnje.
Šajka je bila dužine 12m, širine 2.65m, gaza 0.39m, visine boka 1.2m, visine slobodnog boka 0.41m, istisnine 7.54 m3, nosivosti 12t a sopstvena težina je iznosila 2.54t

Kao i naša zemlja i ova Šajka (ili Čajka) je imala turbulentnu istoriju.

Sagrađena je sredinom tridesteih godina prošlog veka za izvesnog gospodina Zavišića iz Futoga, koji je sa ovim drvenim brodom prevozio pesak od „Rodinog gnezda“ (pozicija u rukavacu Šodrošu 1260km) do Futoga.

Pesak se ručno utovarao i istovarao, a šajka je mogla je da ponese nekolko tona tereta. Posao prevoza se sa ovim brodom obavljao do 1980. kada je brod rashodovan, nkon čega je i tadašnji vlasnik ubrzo preminuo.

Supruga pokojnog Zavišića je prodala brod jednom lađaru od koga ga otkupljuje tadašnji šef kapetanije pristaništa Novi Sad gospodin Vladeta Drobnjaković.
Brod je kod novog vlasnika uglavnom služio za razonodu dok nažalost nije potonuo u zimovniku Novi Sad 1991. godine. Tako potonulog i ispod leda, u neviđenom stanju, kupuje ga sadašnji vlasnik, Dimitrije Dejanović – Dime, brodomašinski inžinjer, vlasnik firme „Dime line“ koja se bavi održavanjem, popravkom i vađenjem potonulih objekata.

Gospodin Dimitrije je 1991. godine brod izvadio iz vode, izremontovao, kalafatavo, šuperio i stavio ga ponovo u pogon, ali ovog puta za sport i razonodu. Godinama je služio za krstarenja i druženja sa porodicom i prijateljima. Brod je svojim autentičnim izgledom i lepotom predstavljao pravi biser na Ribarskom ostrvu gde se nalazio.

A onda opet potonuće, ovaj put zbog gotovo neverovatne okolnosti.

Potopila ga glista…

Jedne jeseni prilikom pecanja, Dimitrijev rođak je u nepažnji prevrnuo kofu sa kalifornijskim glistama, na šta odlazeći sa broda nije obratio posebnu pažnju. Gliste su u plodnom tlu starog broda našle utočište, razmilile se i napravile rupe od kojih je brod potonuo.

Dimitrije je okupio ekipu na čelu sa roniocem Orletom koja je ponovo izvadila potonuli brod sa dna reke. U izvađenom brodu je bilo ribe od koje su pravili paprikaš te se slavlje i druženje nastavilo do duboko u noć, ali..

Usled radosti i slavlja, malo se i popilo, te su članovi ekipe zaboravili da izvade creva iz broda koja su služila za ispumpavanje vode. Nakon isključivanja pumpi voda se kroz ista creva počela vraćati u brod, te su Dimitrije i ekipa sutradan ujutru zatekli brod ponovo na dnu reke.

Brod je ponovo izvađen pa je tako gospodin Dimitrije „doktorirao“ vađenje potonulih brodova na sopstvenom primeru.

Zanimljivo je napomenuti da je Motor koji je u Šajki 1942. godiste i takođe je bio potopljen, ali na na Braču u mestu Kučišće. Još jedna zanimljivost je da se vlasnik motora zvao Dunav a sestra mu se zvala Tisa. Motor je marke Herkules od 25ks, kopča je Detroit.

2005. godine nakon brojnih problema sa školjkama, račićima i vodenim rastinjem na oplati broda Dimitrije odlučuje da brod obloži prohromskim limom, čime je šajci još jednom produžen životni vek i brod je uspešno plovio do 2023 godine.

Da li nepažnjom nautičara u marini gde se šajka „Dime“ nalazila ili sa zlom namerom, na brodu je prouzrokovano oštećenje koje ni Dimitrije sa svojim bogatim iskustvom nije mogao da sanira. Brod je izvučen na obalu i postojale su dve solucije. Ili da se brod ponovo ozbiljno remontuje i pusti u pogon ili da ostane kao spomenik u marini.

U marini koju je gospodin Dimitrije osnovao, nažalost nije naišao na razumevanja te je naloženo da se brod ukloni.

Dopisima i molbama raznim relevantnim institucijama je pokušano da se ovaj najstariji očuvani drveni brod u Srbiji sačuva kao spomenik kulture i brodogradnje, ali na žalost niko nije pokazao dovoljno interesovanja te je gospodin Dimitrije odlučio da ga kasira…

Brod koji je napravljem drvenom oplatom a čeličnom konstrukcijom i kombinovanim profilima, a kojeg bi svaka druga zemlja sačuvala od ove tužne sudbine, završava neslavno i tužno.

Novi Sad je bio prestonica kulture i jedana od projekata u koje je uložen veliki novac je i spomenik „Jednog dana“ opskurne umetnice Joko Ono, poznate samo po tome što je bila udata za Džona Lenona, a koja je potpisala ovu „umetničku“ instalaciju. Improvizovani limeni čamac, po uspomeni na Šajku, spomenik sumljivog projekata, zauzima lepo mesto pokraj Petrovaradinske tvrđave, dok nam pravi spomenici srpske brodogradnje i kulture završavaju kao sekundarna sirovina.